પુરુષોમાં સ્તન કેન્સર (Male Breast Cancer)

પુરુષોમાં સ્તન કેન્સર (Male Breast Cancer)

પુરુષોમાં સ્તન કેન્સર એક દુર્લભ રોગ છે જેમાં પુરુષ સ્તનના પેશીઓમાં જીવલેણ (કેન્સર) કોષો બને છે. ભલે તે દુર્લભ હોય, પુરુષો માટે આ શક્યતા વિશે જાગૃત રહેવું મહત્વપૂર્ણ છે.

અહીં પુરુષોમાં સ્તન કેન્સરના મુખ્ય પાસાઓનું વિગતવાર વર્ણન છે:

જોખમી પરિબળો (Risk Factors):

ઘણા પરિબળો પુરુષમાં સ્તન કેન્સર થવાનું જોખમ વધારી શકે છે:

 * ઉંમર (Age): ઉંમર વધવાની સાથે જોખમ વધે છે, અને તે મોટે ભાગે 60 ના દાયકામાં પુરુષોમાં જોવા મળે છે.

 * કૌટુંબિક ઇતિહાસ (Family History): સ્તન કેન્સર ધરાવતા લોહીના સગા (પુરુષ અથવા સ્ત્રી) હોવાથી જોખમ વધે છે.

 * જનીનિક પરિવર્તન (Genetic Mutations): BRCA1 અને BRCA2 જેવા જનીનોમાં વારસાગત ફેરફારો નોંધપાત્ર જોખમી પરિબળો છે.

 * ક્લાઇનફેલ્ટર સિન્ડ્રોમ (Klinefelter Syndrome): આ એક જનીનિક સ્થિતિ છે જ્યાં પુરુષમાં વધારાનું X રંગસૂત્ર હોય છે, જે એસ્ટ્રોજનનું સ્તર વધારે છે અને જોખમ વધારે છે.

 * હોર્મોન થેરાપી (Hormone Therapy): પ્રોસ્ટેટ કેન્સરની સારવાર માટે ક્યારેક ઉપયોગમાં લેવાતી એસ્ટ્રોજન ધરાવતી દવાઓ જોખમ વધારી શકે છે.

 * યકૃત રોગ (Cirrhosis): અમુક યકૃતની સ્થિતિ હોર્મોન સંતુલનને બદલી શકે છે, જેનાથી જોખમ વધે છે.

 * સ્થૂળતા (Obesity): શરીરમાં એસ્ટ્રોજનનું સ્તર વધવા સાથે સંકળાયેલું છે.

 * વૃષણની સ્થિતિ (Testicular Conditions): વૃષણની બળતરા (ઓર્કિટિસ) અથવા વૃષણને દૂર કરવું (ઓર્કિએક્ટોમી) જેવી સમસ્યાઓ જોખમ વધારી શકે છે.

 * રેડિયેશન એક્સપોઝર (Radiation Exposure): છાતીના વિસ્તારમાં અગાઉ રેડિયેશન થેરાપી.

 * ઉચ્ચ એસ્ટ્રોજન સ્તર (High Estrogen Levels): એવી સ્થિતિઓ અથવા દવાઓ જે પુરુષોમાં એસ્ટ્રોજનમાં વધારો કરે છે.

ચિહ્નો અને લક્ષણો (Symptoms):

પુરુષોમાં સ્તન કેન્સરના લક્ષણો સ્ત્રીઓમાં જોવા મળતા લક્ષણો જેવા જ હોય છે અને તેમાં શામેલ હોઈ શકે છે:

 * સ્તનમાં ગઠ્ઠો અથવા સોજો, જે ઘણીવાર પીડારહિત હોય છે અને એરોલાની નીચે સ્થિત હોય છે.

 * નિપ્પલમાં ફેરફારો, જેમ કે:

   * નિપ્પલ અંદરની તરફ વળવું (ઇન્વર્ઝન).

   * નિપ્પલની આસપાસ ફોલ્લીઓ અથવા ભીંગડાં.

   * નિપ્પલમાંથી પ્રવાહી નીકળવું (જે લોહીવાળું હોઈ શકે છે).

 * સ્તનની ચામડીમાં ફેરફારો, જેમ કે:

   * લાલાશ.

   * ખાડા અથવા ડિમ્પલિંગ.

   * ખરબચડી ત્વચા.

 * બગલમાં અસરગ્રસ્ત સ્તનની બાજુમાં લસિકા ગાંઠોમાં ગઠ્ઠો.

 * સ્તનમાં દુખાવો અથવા ખેંચાણની લાગણી (ઓછી સામાન્ય).

નિદાન (Diagnosis):

પુરુષોમાં સ્તન કેન્સરની નિદાન પ્રક્રિયા સ્ત્રીઓ જેવી જ હોય છે અને તેમાં શામેલ હોઈ શકે છે:

 * શારીરિક તપાસ (Physical Exam): ડૉક્ટર સ્તનો અને લસિકા ગાંઠોની તપાસ કરશે.

 * મેમોગ્રામ (Mammogram): સ્તન પેશીનો એક્સ-રે.

 * અલ્ટ્રાસાઉન્ડ (Ultrasound): ધ્વનિ તરંગોનો ઉપયોગ કરીને સ્તનની છબીઓ બનાવવામાં આવે છે.

 * બાયોપ્સી (Biopsy): કેન્સર કોષોની હાજરીની પુષ્ટિ કરવા માટે માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસ માટે પેશીનો નાનો નમૂનો દૂર કરવો.

 * સ્ટેજીંગ (Staging): જો કેન્સરનું નિદાન થાય છે, તો કેન્સરની હદ (સ્ટેજ) નક્કી કરવા માટે વધુ પરીક્ષણો (જેમ કે રક્ત પરીક્ષણો, બોન સ્કેન, સીટી સ્કેન) કરવામાં આવી શકે છે.

સારવાર (Treatment):

પુરુષોમાં સ્તન કેન્સરની સારવાર કેન્સરના સ્ટેજ, કેન્સર કોષોના પ્રકાર અને વ્યક્તિના એકંદર સ્વાસ્થ્ય પર આધાર રાખે છે. સામાન્ય સારવાર વિકલ્પોમાં શામેલ છે:

 * સર્જરી (Surgery):

   * માસ્ટેક્ટોમી (Mastectomy): અસરગ્રસ્ત બાજુના તમામ સ્તન પેશીઓને દૂર કરવા, જેમાં ઘણીવાર નિપ્પલ અને એરોલાનો સમાવેશ થાય છે. પુરુષોમાં સ્તન કેન્સર માટે આ સૌથી સામાન્ય સર્જરી છે.

   * લમ્પેક્ટોમી (Lumpectomy): ગાંઠ અને તેની આસપાસના કેટલાક તંદુરસ્ત પેશીઓને દૂર કરવા. કેટલાક કિસ્સાઓમાં આ એક વિકલ્પ હોઈ શકે છે, જે ઘણીવાર રેડિયેશન થેરાપી દ્વારા અનુસરવામાં આવે છે.

   * સેન્ટિનલ લિમ્ફ નોડ બાયોપ્સી (Sentinel Lymph Node Biopsy): કેન્સરના ફેલાવા માટે તપાસ કરવા માટે કેટલીક મુખ્ય લસિકા ગાંઠોને દૂર કરવી. જો કેન્સર જોવા મળે છે, તો વધુ લસિકા ગાંઠો દૂર કરી શકાય છે.

 * રેડિયેશન થેરાપી (Radiation Therapy): કેન્સર કોષોને મારવા માટે ઉચ્ચ-ઊર્જા કિરણોનો ઉપયોગ કરે છે. તેનો ઉપયોગ સર્જરી પછી છાતીના વિસ્તાર અથવા લસિકા ગાંઠોમાં બાકી રહેલા કેન્સર કોષોને મારવા માટે થઈ શકે છે.

 * હોર્મોન થેરાપી (Hormone Therapy): ઘણા પુરુષોના સ્તન કેન્સર હોર્મોન્સ પ્રત્યે સંવેદનશીલ હોય છે. ટેમોક્સિફેન, એક દવા જે એસ્ટ્રોજનની અસરોને અવરોધે છે, તેનો સામાન્ય રીતે ઉપયોગ થાય છે. એરોમાટેઝ ઇન્હિબિટર્સ (ટેસ્ટોસ્ટેરોન ઘટાડતી દવાઓ સાથે) નો ઉપયોગ કેટલાક કિસ્સાઓમાં પણ થઈ શકે છે.

 * કેમોથેરાપી (Chemotherapy): સમગ્ર શરીરમાં કેન્સર કોષોને મારવા માટે દવાઓનો ઉપયોગ કરે છે. તે સર્જરી પહેલાં અથવા પછી, અથવા અદ્યતન કેન્સરની સારવાર માટે આપવામાં આવી શકે છે.

 * લક્ષિત ઉપચાર (Targeted Therapy): દવાઓ જે કેન્સર કોષોના વિકાસમાં સામેલ ચોક્કસ પ્રોટીન અથવા માર્ગોને લક્ષ્ય બનાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, HER2 પ્રોટીનને લક્ષ્ય બનાવતી દવાઓનો ઉપયોગ HER2-પોઝિટિવ પુરુષોના સ્તન કેન્સરમાં થઈ શકે છે.

 * ઇમ્યુનોથેરાપી (Immunotherapy): દવાઓ જે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિને કેન્સર સામે લડવામાં મદદ કરે છે. અમુક પ્રકારના અદ્યતન સ્તન કેન્સર માટે આ એક વિકલ્પ હોઈ શકે છે.

જાગૃતિનું મહત્વ (Importance of Awareness):

ભલે પુરુષોમાં સ્તન કેન્સર દુર્લભ હોય, પુરુષો માટે તેના લક્ષણો વિશે જાગૃત રહેવું અને જો તેમને તેમના સ્તનના વિસ્તારમાં કોઈ ફેરફાર જણાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. વહેલું નિદાન સારવારના વધુ સફળ પરિણામો તરફ દોરી શકે છે.

જો તમને કોઈ ચિંતા હોય અથવા ઉપર જણાવેલ કોઈપણ લક્ષણો જણાય, તો કૃપા કરીને યોગ્ય મૂલ્યાંકન અને માર્ગદર્શન માટે આરોગ્ય સંભાળ વ્યવસાયીની સલાહ લો.