થાઇરોઇડ ( Thyroid ) ગ્રંથિનું કેન્સર અને તેનું નિદાન તથા સારવાર

થાઇરોઇડ કેન્સર (Thyroid Cancer)

થાઇરોઇડ કેન્સર એ થાઈરોઈડ ગ્રંથિમાં થતું  કેન્સર શરૂ છે. થાઇરોઇડ એક પતંગિયા આકારની ગ્રંથિ છે જે તમારા ગળાના નીચેના ભાગમાં, તમારા એડમ્સ એપલની બરાબર નીચે સ્થિત છે. તે હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન કરે છે જે તમારા હૃદયના ધબકારા, બ્લડ પ્રેશર, શરીરનું તાપમાન અને વજનને નિયંત્રિત કરે છે.

થાઇરોઇડ કેન્સરના પ્રકારો (Types of Thyroid Cancer):

 * પેપિલરી થાઇરોઇડ કેન્સર (Papillary Thyroid Cancer): આ સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે, જે તમામ થાઇરોઇડ કેન્સરના લગભગ 80% જેટલો હિસ્સો ધરાવે છે. તે સામાન્ય રીતે ધીમે ધીમે વધે છે અને ઘણીવાર ગળામાં લસિકા ગાંઠોમાં ફેલાય છે.

 * ફોલિક્યુલર થાઇરોઇડ કેન્સર (Follicular Thyroid Cancer): આ પ્રકાર થાઇરોઇડ કેન્સરના લગભગ 10-15% જેટલો હિસ્સો ધરાવે છે. તે લસિકા ગાંઠોમાં અને, ઓછી સામાન્ય રીતે, ફેફસાં અથવા હાડકાંમાં પણ ફેલાય છે.

 * મેડ્યુલરી થાઇરોઇડ કેન્સર (Medullary Thyroid Cancer - MTC): આ પ્રકાર થાઇરોઇડના સી કોષોમાં શરૂ થાય છે, જે કેલ્સીટોનિન ઉત્પન્ન કરે છે, એક હોર્મોન જે લોહીમાં કેલ્શિયમના સ્તરને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે. એમટીસી વારસાગત હોઈ શકે છે.

 * એનાપ્લાસ્ટિક થાઇરોઇડ કેન્સર (Anaplastic Thyroid Cancer): આ સૌથી ઓછો સામાન્ય પરંતુ સૌથી આક્રમક પ્રકારનો થાઇરોઇડ કેન્સર છે. તે ઝડપથી વધે છે અને સારવાર કરવી મુશ્કેલ છે.

 * થાઇરોઇડ લિમ્ફોમા (Thyroid Lymphoma): આ એક દુર્લભ પ્રકારનું કેન્સર છે જે થાઇરોઇડ ગ્રંથિના રોગપ્રતિકારક કોષોમાં શરૂ થાય છે.

જોખમી પરિબળો (Risk Factors):

 * ખાસ કરીને બાળપણમાં, ઉચ્ચ સ્તરના રેડિયેશનના સંપર્કમાં આવવું.

 * થાઇરોઇડ કેન્સરનો કૌટુંબિક ઇતિહાસ.

 * અમુક આનુવંશિક સ્થિતિઓ, જેમ કે મલ્ટીપલ એન્ડોક્રાઇન નિયોપ્લેસિયા પ્રકાર 2 (MEN 2).

 * આયોડિનની ઉણપ (વિકસિત દેશોમાં ઓછી સામાન્ય).

 * સ્ત્રી હોવું.

લક્ષણો (Symptoms):

 * ગળામાં ગઠ્ઠો (નોડ્યુલ).

 * ગળવામાં મુશ્કેલી.

 * અવાજમાં કર્કશતા અથવા ફેરફાર.

 * ગળામાં સોજો આવેલી લસિકા ગાંઠો.

 * ગળા અથવા ગળામાં દુખાવો.

નિદાન (Diagnosis):

 * શારીરિક તપાસ: ડૉક્ટર ગઠ્ઠો અથવા સોજો માટે તમારા ગળાની તપાસ કરશે.

 * રક્ત પરીક્ષણો: થાઇરોઇડ હોર્મોનના સ્તર અને કેલ્સીટોનિન સ્તર (એમટીસી માટે) તપાસવા માટે.

 * અલ્ટ્રાસાઉન્ડ: થાઇરોઇડ ગ્રંથિની છબીઓ બનાવવા માટે.

 * ફાઇન-નીડલ એસ્પિરેશન (FNA) બાયોપ્સી: થાઇરોઇડ નોડ્યુલમાંથી એક નાનો પેશીનો નમૂનો લેવામાં આવે છે અને માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસવામાં આવે છે.

 * રેડિયોએક્ટિવ આયોડિન સ્કેન.

 * આનુવંશિક પરીક્ષણ.

સારવાર (Treatment):

 * સર્જરી: થાઇરોઇડ ગ્રંથિને સંપૂર્ણ અથવા આંશિક રીતે દૂર કરવા માટે.

 * રેડિયોએક્ટિવ આયોડિન થેરાપી: સર્જરી પછી બાકી રહેલા કોઈપણ થાઇરોઇડ પેશીને નાશ કરવા માટે.

 * હોર્મોન થેરાપી: ગ્રંથિ દ્વારા ઉત્પન્ન થતા થાઇરોઇડ હોર્મોન્સને બદલવા માટે.

 * બાહ્ય બીમ રેડિયેશન થેરાપી: ઉચ્ચ-ઊર્જા બીમ વડે કેન્સરના કોષોને લક્ષ્ય બનાવવા માટે.

 * કીમોથેરાપી: ઓછી વાર વપરાય છે, સામાન્ય રીતે અદ્યતન અથવા એનાપ્લાસ્ટિક થાઇરોઇડ કેન્સર માટે.

 * લક્ષિત ઉપચાર: આ દવાઓ કેન્સરના કોષોમાં ચોક્કસ નબળાઈઓ પર હુમલો કરે છે.

પૂર્વસૂચન (Prognosis):

થાઇરોઇડ કેન્સર માટેનું પૂર્વસૂચન સામાન્ય રીતે ખૂબ સારું છે, ખાસ કરીને પેપિલરી અને ફોલિક્યુલર થાઇરોઇડ કેન્સર માટે. થાઇરોઇડ કેન્સર ધરાવતા મોટાભાગના લોકોની સફળતાપૂર્વક સારવાર કરી શકાય છે અને સામાન્ય આયુષ્ય હોય છે. એનાપ્લાસ્ટિક થાઇરોઇડ કેન્સરનું પૂર્વસૂચન ઘણું નબળું છે.

મહત્વપૂર્ણ નોંધ: આ માહિતી સામાન્ય જ્ઞાન માટે છે અને તબીબી સલાહ નથી. જો તમને થાઇરોઇડ કેન્સર વિશે કોઈ ચિંતા હોય, તો કૃપા કરીને અમારી મુલાકાત લો.